Baunapottréttur með karrí og kókosmjólk

Bestu stundirnar í eldhúsinu finnst mér vera þær þegar ég hef allan tímann í heiminum og enginn er að bíða eftir matnum. Ég læt kvikmynd eða þátt rúlla í spilaranum og dunda mér við það að skera grænmeti fyrir til dæmis pottrétt sem mallar svo bara í rólegheitum á hellunni. Ég átti einmitt svona stund á sunnudaginn þegar ég var að útbúa þennan baunapottrétt með karrí og kókosmjólk, sem er í miklu uppáhaldi. Á meðan hlustaði ég á samræður við rithöfundinn Zadie Smith á YouTube (frá 2010, hluti af seríunni Live from the New York Public Library). Ég gleymdi mér alveg og lét pottréttinn malla aðeins lengur en venjulega, sem er í góðu lagi. Núna þegar tekið er að hausta verða svona stundir tíðari. Innihaldslisti pottréttsins kann að virðast langur en það er ekki flókið að elda hann. Þið þurfið bara tíma.

BAUNAPOTTRÉTTUR MEÐ KARRÍ OG KÓKOSMJÓLK

1 matskeið kókosolía
1 laukur
3 hvítlauksrif
2 paprikur, rauð og græn
2 sellerístilkar
75 g strengjabaunir
150 g sætar kartöflur
100 g butternut-grasker
1 dós (400 g) nýrnabaunir
1 dós (400 g) cannellinibaunir
4 teskeiðar (vegan) grænmetiskraftur
1 teskeið tandoori-karríduft
(eða 1 teskeið milt karrí og ¼ teskeið chillipipar)
½ teskeið túrmerik
½ teskeið engifer
½ teskeið rauðar chilliflögur
¼ teskeið svartur pipar
1 teskeið ítölsk kryddjurtablanda
1 dós (400 g) tómatar
1 dós (400 ml) kókosmjólk
má sleppa: lófafylli spínat
Maldon sjávarsaltflögur eftir smekk

Byrjið á því að undirbúa grænmeti og baunir: Afhýðið lauk og hvítlauk, saxið og fínsaxið. Fræhreinsið paprikur og skerið í bita. Sneiðið sellerístilka fínt. Trimmið enda af strengjabaunum og sneiðið þær gróft. Í pottréttinn nota ég frosnar sætar kartöflur og butternut-grasker í bitum. Ef þið fáið þetta ekki frosið notið þá ferskt hráefni. Skolið nýrna- og cannellinibaunir í sigti.

Hitið kókosolíuna í stórum potti og léttsteikið lauk og hvítlauk á vægum hita í nokkrar mínútur þar til laukurinn mýkist. Bætið öllu öðru grænmeti út í pottinn, léttsteikið aðeins lengur og veltið rólega til og frá með sleif. Því næst skuluð þið setja baunir, kraft (eða 2 grænmetisteninga), krydd og kryddjurtir í pottinn og hræra saman áður en þið bætið tómötum og kókosmjólk saman við. Hækkið hitann og hrærið rólega af og til þar til suðan kemur upp. Setjið lok á pottinn og látið malla á vægum hita í 20 mínútur. Hrærið spínatinu saman við, ef notað, tyllið svo lokinu þannig að gufan sleppi í gegn og látið malla á vægum hita í 15-20 mínútur til viðbótar. Ef ykkur finnst vanta salt smakkið þá til með Maldon sjávarsaltflögum.

Berið pottréttinn fram með til dæmis súrdeigsbrauði eða steinbökuðu snittubrauði.

Linsubaunasúpa | Vegan í húsinu

Matarmiklar súpur eru ekki það fyrsta sem mér dettur í hug að setja á vormatseðilinn en hér á miðri vesturströnd Skotlands steig vorið á bremsuna; skyndilega komu kaldari dagar með rigningu. Í síðustu viku lét sólin loksins sjá sig að nýju þannig að nú virðist vorið framundan og brumin kætast. Mig langaði að deila þessari uppskrift að linsubaunasúpu áður en það verður of seint. Þá meina ég úr takt við árstíðina, sérstaklega fyrir þá sem búa sunnar á hnettinum og njóta veðurblíðu og blómstrandi trjáa. Í garðinum okkar er risastórt kirsuberjatré sem er alveg að springa út. Greinar þess teygja sig yfir veröndina og sumar snerta meginþak hússins. Ef ég hefði gluggann í svefnherbergi sonarins opinn myndu þær finna sér leið inn. Mér stæði á sama en líklega ekki honum. Ég bíð spennt eftir því að sjá kirsuberjatréð í allri sinni dýrð.

Aftur að súpunni. Í janúar ákvað yngri dóttirin, 14 ára unglingur, að gerast vegan. Við hjónin ræddum það okkar á milli að þetta væri bara einhver bóla, eitthvað sem hún yrði að fá að kanna. Í sannleika sagt héldum við að hún entist í 1-2 vikur. Fyrir utan hangikjötið á jólunum þá hefur hún verið lítið fyrir kjöt. Sá þáttur yrði henni því auðveldur. En að hætta að borða egg var allt annað og hún gæfist fljótt upp. Eða svo héldum við. Okkar dama elskaði ommilettur og útbjó þær sjálf þegar ég var að gera t.d. fajitas eða eitthvað sem henni fannst ekki gott. Senn líður að maí og okkar kona hefur hvergi beygt af. Er enn þá vegan.

Vegna þessa hef ég að einhverju leyti aðlagað mína eldamennsku - sem dæmi eggjabakstur snarminnkað - og ég hef breytt sumum grænmetisuppskriftunum mínum og gert þær vegan, og þróað nýjar. Það sem gleður mig í þessu ferli er það að hún er að lesa sig heilmikið til um næringarfræði og að fikra sig áfram í eldamennsku. Hún borðar líka orðið sumt grænmeti sem hún vildi ekki borða áður. Mér finnst gaman að sjá hvað hún er að verða örugg í eldhúsinu; hvernig hún útbýr óflókna, næringarríka rétti án aðstoðar. Stundum erum við tvær saman í eldhúsinu að undirbúa máltíð sem þarf að aðlaga fyrir hana. Fyrir móður, sem er matgæðingur, eru þetta gæðastundir. Þegar kaldara var í veðri þá gerði ég gjarnan fyrir mig í hádeginu chillibaunarétt eða aðra baunarétti eða matarmiklar súpur, sem svo biðu á hellunni þegar okkar staðráðna vegankona kom heim úr skólanum. Þessi linsubaunasúpa er einmitt ein þeirra.

[Textíllinn sem sést á súpumyndunum, fyrir utan servíettuna, er hannaður af Lisa Fine: Baroda 1 í indígó (fuglamynstrið), Lahore í aprikósulit (blóma-), og Chiara í himinbláu (mynstrið lengst til hægri). Meira um Lisa Fine Textiles síðar.]

Hvort sem þið eruð vegan eða ekki þá eru linsubaunir góðar fyrir ykkur (nánar um hollustu þeirra); mér finnst að allir ættu að eiga í kollinum eina góða grunnuppskrift með linsum til að grípa í. Linsubaunir eru ríkar af próteinum, trefjum og járni, og gefa til dæmis B1- og B6-vítamín. Linsubaunir og krydd eru dásamleg blanda því linsurnar draga í sig kryddbragðið. Að mínu mati passa líka jurtir eins og lárviðarlauf og tímían vel með linsum. Gætið þess bara að ofsjóða þær ekki heldur leyfa þeim að halda lögun sinni. Mjúkar linsur, já takk. Mauksoðnar, nei takk. Í grænmetissoðið nota ég lífrænan, vegan grænmetiskraft frá Marigold (inniheldur líka minna salt), en það má að sjálfsögðu nota grænmetisteninga.

LINSUBAUNASÚPA

1 matskeið kókosolía eða létt ólífuolía
1 lítill laukur
2 gulrætur
1-2 sellerístilkar
3 hvítlauksrif
1 rautt chilli aldin (eða ¼ teskeið chillipipar)
1 bolli (250 ml) grænar linsubaunir
1 teskeið broddkúmen (ground cumin)
½ teskeið mulinn kóríander
½ teskeið mulin kúrkúma / túrmerik
1250 ml lífrænt grænmetissoð (5 bollar)
1 lárviðarlauf
1 teskeið þurrkað tímían eða 1-2 heilar tímíangreinar
má sleppa: 1-2 tómatar
smakkið til með sjávarsalti og svörtum pipar

Skolið linsubaunirnar og látið vatnið renna af þeim (hafið í huga að sumar linsur er gott að sjóða fyrst í 2 mínútur og skola svo). Setjið þær til hliðar á meðan þið útbúið grænmetissoðið. Sjóðið vatn og hellið í hitaþolna mælikönnu ásamt grænmetiskrafti eða -teningum. Fyrir 1250 ml af vatni ættuð þið að þurfa 5 teskeiðar af krafti eða 2¼ teninga (veltur á tegund; lesið merkingar á umbúðum).

Afhýðið laukinn og saxið. Sneiðið gulræturnar og selleríið. Fræhreinsið og fínsaxið chilli aldinið (ef notað). Hitið olíuna í meðalstórum potti við meðalhita. Léttsteikið laukinn og grænmetið þar til það fer að mýkjast. Afhýðið hvítlauksrifin, pressið og bætið út í pottinn. Eldið í 1-2 mínútur til viðbótar og hrærið rólega.

Blandið næst linsum og kryddum saman við. Hellið svo grænmetissoðinu í pottinn ásamt lárviðarlaufi og tímían. Hækkið hitann og látið suðuna koma upp, lækkið þá hitann og leyfið súpunni að malla í 25-30 mínútur, eða þar til linsubaunirnar eru mjúkar en ekki mauksoðnar. Tillið loki á pottinn þannig að gufan sleppi í gegn. Ef þið notið tómata í súpuna fræhreinsið þá fyrst og skerið í bita.

Áður en súpan er borin fram skuluð þið veiða lárviðarlaufið og tímíangreinarnar (ef notaðar) upp úr pottinum. Smakkið til með svörtum pipar og sjávarsalti, ef ykkur finnst þurfa meira salt. Berið súpuna fram með (heimabökuðu) grófu brauði, og kannski einu glasi af góðu rauðvíni . . . bara hugmynd.

Recipe in English